POZOSTAŁE MIEJSCOWOŚCI PRZYNALEŻNE DO WITNICKIEJ PARAFII

Do witnickiej parafii przynależą także miejscowości, w których nie ma kościoła (Białczyk, Mościczki, Mościczki Kolonia, Nowe Dzieduszyce, Sosny). Związki mieszkańców tych miejscowości z kościołem spróbuje się ukazać w łączności z historią ich początków oraz panujących rodów i wybitnych ludzi, mających duży wpływ na kształt rozwoju poszczególnych wiosek.

BIAŁCZYK

Białczyk tworzy kilka odrębnych miejscowości: Pszczelnik (zał. W 1752 r.), młyn Białki albo Grabiniec (zał. czasie zakładania Białcza z zagrodą leśniczego, Kobyliniec), Krzywda (z pompownią i przeprawą promową), Witniczka (na prawo od potoku Witna), wreszcie Białczyk (dawna odrębna wieś, powstała w końcu XIX wieku, należąca do Białcza). W roku 1857 Białczyk został oddzielony linią torów kolejowych na część należącą do Białcza i część w granicach Białczyka, od ul Spokojnej w Witnicy, do skraju lasu i pyrzańskich pól. Do najważniejszych wydarzeń w historii Białczyka wpisuje się rok 1752, w którym Justus Rudolf Migula, nabywca majątku Białcz, kupił od rządu tereny na południu wsi z zamiarem osiedlenia 15 rodzin. Powstała wieś, folwark Pszczelnik (Klein Heide). Na obszarze dzisiejszego Białczyka powstaje w XVII wieku przystań rzeczna Vietzer Ablage/Krzywda (przy ujściu Witny, nad brzegiem Warty), dostarczająca materiały budowlane do budowy kostrzyńskiej twierdzy. Znaczenie portu wzrosło w połowie XVIII wieku, kiedy zbudowano w Witnicy odlewnię żelaza, a w Białczyku młyn wodny na Witnie. W historię Białczyka wpisało się także lotnisko, zbudowane przez żołnierzy radzieckich, w ramach przygotowania ofensywy berlińskiej. Na przełomie stycznia i lutego 1945 r. lądowały tu samoloty myśliwskie, bombowe i transportowe. Części płyt pozostałych po lotnisku, można spotkać na podwórkach mieszkańców Białczyka, a także w Parku Drogowskazów i Słupów Milowych Cywilizacji w Witnicy. Mieszkańcy Białczyka i okolic mają zatrudnienie w fermie hodowli bydła mięsnego „Radan”, kontynuującej tradycje hodowlane Państwowego Gospodarstwa Rolnego. Natomiast tradycje chłopskich gospodarstw hodowlanych kontynuuje rodzina Katarzyny i Piotra Rupniaków, gospodarzącą na około 200 hektarach gruntów. Część mieszkańców pracuje w firmie Andrzeja Niteckiego. Białczyk nie ma kościoła; część wiernych uczęszcza do kościoła w Białczu i Pyrzan, a część do Witnicy. W Białczyku mieszka 263 osoby, głównie wyznania rzymsko-katolickiego. 111 mieszkańców należy do sąsiedniej parafii w Pyrzanach, pozostała do Witnicy.

MOŚCICZKI

W witnickiej gminie – pisze Z. Czarnuch – są „trzy wsie – filie. Powstały w dolinie Warty z przeobrażenia się folwarków, znajdujących się wśród łąk miejscowości położonych na wysoczyźnie: Mościczki, jako „dziecko” Mościc, Kamień Mały – Kamienia Wielkiego, a Krześniczka – Krześnicy” (CzNadWartą s. 201). Mościczki, jako odrębna osada, usytuowana wzdłuż szosy nr 134: Gorzów Wlkp. – Kostrzyn n/O, powstała w związku z uruchomioną w 1857 roku linią kolejową. Do 1945 r. była przysiółkiem Mościc; wieś posiadała szkołę i gospodę. Od 1945 roku Mościczki dorobiły się rangi sołectwa. Początkowo polscy osadnicy wieś nazywali: Kędzieminem, Kładziną, Łysycinem i Górczynem Dolnym. Obecna nazwa została ustalona 8 listopada 1945 roku. Mościczki usytuowane są między Witnicą (zachodnia część), polami miasta, a za torami z polami Białczyka z jednej strony, a z drugiej z folwarkiem majątku Kamień Wielki (Klein Vorttheil/Sucharzewo), od 1929 r. należącym do Kamienia Małego (Stolberg/Kamień Mały). Dawny majątek obecnie jest fermą hodowlaną Jana i Jerzego Wilka. Na południe od torów kolejowych rozciągają się łąki i folwark majątku Boguslaw/Bogusławiec. Od północy pola Mościczek sąsiadują z terenem należącym do Mościc, gdzie u podnóża skarpy istniała kopalnia węgla brunatnego, a następnie wytwórnia materiałów wodociągowych (CzNadWartą s. 201-204). Większość mieszkańców Mościczek, to osadnicy, obecnie mieszkają tu ich potomkowie, przybyli z Wołynia (10 rodzin) i województwa stanisławowskiego (8 rodzin). Od początku stanowili zgraną wieś. Pierwszą osobą urodzoną we wsi jest Emilia Węsierska (22.12.1945 r.). Pierwszym sołtysem był Leon Węsierski, następnie Julian Hładyszewski, Jadwiga Dobecka, Bronisław Mazurek, Bolesław Pachocki, a przez następnych 28 lat Bronisław Mazurek. Obecnie funkcję sołtysa pełni Krystyna Niegłos (od 2000 roku), która potrafi mobilizować mieszkańców do różnych wiejskich inicjatyw. Mieszkańcy Mościczek wykazują duże inicjatywy społeczne, czego wyrazem jest aktywne Koło Gospodyń Wiejskich, które podjęło się budowy wiejskiej, ekologicznej wiaty (z zapleczem gospodarczym) przeznaczonej na różne, wiejskie imprezy; wykazali się także dużą inicjatywą przy postawieniu nowego krzyża przydrożnego wraz z ogrodzeniem. Z funduszu sołeckiego w planie jest rozbudowa placu wiejskiego (tereny zielone przy wiacie). Wiejskie życie koncentrowało się wokół sali, w której odbywały się zabawy, wesela i projekcje filmów. W wiejskie życie wpisała się linia kolejowa relacji Kostrzyn-Gorzów; pociągiem wyjeżdżali mieszkańcy Mościczek do Gorzowa na targ i zakupy. Świat dzieci koncentrował się wokół różnych zajęć i zabaw. „Graliśmy w kiczkę, palanta, kamykowy poker, klasy czy skakaliśmy na skakance. Największą frajdą – mówi Ewa Cudniewicz (z domu Dudkiewicz) było prowadzenie patykiem koła od roweru – po asfalcie, bo wówczas naszą asfaldówką auta prawie nie jeździły” (Biuletyn Mościczki s. 5). Mościczki nie mają kościoła, gromadzą się jednak przy krzyżu i kapliczce na różne religijne nabożeństwa. Część mieszkańców Mościczek uczęszcza do witnickiego kościoła. Od samego początku powstania macierzystej parafii (1945 r.), mieszkańcy Mościczek należały do Witnicy. Obecnie wieś liczy 148 mieszkańców (40 zagród).

MOŚCICZKI KOLONIA

Na północnym wschodzie Mościczek znajduje się wieś, dawny witnicki folwark kościelny, nazywana Pączkowo/Kirchen Vorwerk, który powstał w 1921 roku, zarządzany przez Paul’a Deh’a. W latach PRL folwark został przyłączony do Mościczek (PGR Kamień Wielki), co potwierdza dawny drogowskaz przy trasie 134: „PGR – Mościczki”. Obecnie widnieje napis: „Mościczki kolonia 1,5 km”, mylnie określony. Miejscowość ta zasługuje na nazwę „folwark”, a nie kolonię, o czym są przekonani także współcześnie żyjący mieszkańcy. Obecnie, po dawnym PGR (należał do PGR Kamienia Wielkiego), pozostały opuszczone zabudowania fermy trzody chlewnej oraz niezbyt urodzajna ziemia rolna. W jednym z domów pracowniczych powstał dom myśliwski „Sikorówka” Koła Łowieckiego w Gorzowie Wlkp. „Ostęp”. Mościczki-Kolonia należą do sołectwa w Mościczkach. Dużą znajomość najnowszych dziejów miejscowości oraz problematykę leśnictwa wykazuje Bartek Szymczak, wnuk Zenona, dawnego pracownika PGR i „Sikorówki”. Do seniorów Mościczki-Kolonia należy Apolonia Pawłowska, przybyła w 1962 r., pamiętająca czasy prosperity tutejszego PGR. Miejscowość zamieszkuje osiem rodzin (27 mieszkańców), które mają możliwość uczęszczania do witnickiej parafii, gdyż na jej terenie nie ma kościoła.

NOWE DZIEDUSZYCE

Istniejące w okolicach Witnicy huty (XVIII/ XIX wiek) potrzebowały duże ilości węgla drzewnego. Nie sprostały tym zapotrzebowaniom smolarnie rozrzucone po lasach oraz smolarnia istniejąca w Dzieduszycach. W końcu XVIII wieku sprowadzono kolonistów, którzy założyli nową wieś o nazwie Neu Diedersdorf/Nowe Dzieduszyce. W 1816 roku Dzieduszyce Stare jak i Nowe wraz z pałacem i folwarkiem Sosny (Scharlottenhof) – tzw. „trójwieś” – znalazły się w posiadaniu rodziny von Klitzing. Jeszcze w 1945 roku wszystkie te trzy wsie nazywano Drogominem. Jednak już w życiu codziennym wsi i gminy stosowano nazwę Dzieduszyce. Nazwa Nowe Dzieduszyce została zatwierdzona dopiero w 1948 roku. Wydaje się, że określenie wsi jako Dzieduszyce byłoby najlepszą nazwą dla „trójwsi”. Miejscowość Dzieduszyce Nowe wyróżnia malownicze położenie zagród rozrzuconych wśród morenowych wzniesień i dolin północnej skarpy pradoliny Toruńsko-Eberswaldzkiej. Aż się prosi, by wzgórza dzieduszyckie zasadzić winoroślami, tym bardziej, że dawniej istniały w tych okolicach winnice (np. „Weinberg” – tak określano jedne z pobliskich wzniesień). We wsi nie ma kościoła, umieszczony jednak w centrum miejscowości krzyż, wskazuje na chrześcijańskie korzenie mieszkańców. Mieszkańcy mogą uczęszczać do pobliskiego kościoła w Dzieduszycach Starych. Wioska liczy 62 mieszkańców.

SOSNY

Miejscowość Sosny, z racji bliskości z Starymi Dzieduszycami, wraz z kolonią Nowe Dzieduszyce, tworzą – co słusznie podkreśla Z. Czarnuch – swoistą „trójwieś” (CzNadWartą s. 95). W 1771 roku dziedzic wsi i majątku Dzieduszyce (Diedersdorf), Hans Bogislaw von Wobser założył folwark z dworem na cześć swojej żony Charlotte (z domu von dem Borne), nazywając go Scharlottenhof. W 1816 roku majątek Scharlottenhof kupił od spadkobierców (von Wobser) Kasper Lebrecht von Klitzing, który po sprzedaży swego majątku w Hermsdorf (część Berlina), osiadł tu na stałe. W obrębie nabytych dóbr znajdowała się wieś Dzieduszyce z łanami kościelnymi i dwoma folwarkami (Stary – Alteshof <Mroczki> oraz Charlottenhof – Sosny z Nowym folwarkiem – Neuhof <Objezierze lub Karolinek>). K. Lebrecht von Klitzing stał się także właścicielem koloni Nowe Dzieduszyce (Neu Diedersdorf) oraz łąk nad Wartą w okolicach Motylewa, z kolonią Łowęcice (Schlangenwerder), obecnie część Podjenina. Z biegiem lat dokupił folwark w Tarnówku oraz łąki w okolicach Witnicy, pomiędzy Nowymi Dzieduszycami a Nowinami Wielkimi, na których zbudowano gospodarstwo leśne z cegielnią (Okrąglica/Ludwigsdorf). Rodzina von Klitzing, właściciele posiadłości ziemskich o randze majątku rycerskiego, dysponowali w pewnym stopniu uprawnieniami sołtysa, policjanta i sędziego. Stanowili także zwierzchnictwo nad gminą wyznaniową, szkołą, a także patronowali nad kościołem. Patronat nad kościołem rodzina von Klitzingów zachowała aż do 1945 roku.Kasper Lebrecht von Klitzing w 1835 roku zbudował dwór, obok istniejących zabudowań folwarcznych, ze spichlerzem i gorzelnią. Dwór rozbudowano w 1886 roku przez dodanie skrzydła zachodniego z wieżą, biblioteką, kuchnią, oranżerią oraz wejściowych schodów. Z myślą o seniorach rodu von Klitzingów, zbudowany został nieopodal kolejny dwór. W pałacu tym, odrestaurowanym po wojnie, mieściła się od 1958 roku państwowa szkoła podstawowa. Rok po jej likwidacji (2004 r.), została przejęta przez Stowarzyszenie Niepublicznej Szkoły Podstawowej, prowadzonej przez dyrektorkę Grażynę Jaśkiewicz. Od trzech lat dyrektorem szkoły jest Henryk Majewski. Właściciele Sosen opuścili swe dobra w końcu stycznia 1945 r. Po wojnie pałac służył jako obiekt kolonijny dla dzieci oraz filia Domu Pomocy Społecznej w Kamieniu Wielkim. Po przemianach ustrojowych pałac popadł w ruinę. Nadzieją na powstrzymanie procesu dewastacji pałacu jest jego nabycie w 1999 r. przez Joannę Marciniak z Wrocławia. Wartym dostrzeżenia w otoczeniu pałaców jest park dworski, uchodzący za jeden z najpiękniejszych na Ziemi Lubuskiej. Znajdują się w nim porośnięte starodrzewem wąwozy z jeziorkami oraz aleje wiekowych dębów. W majątku Klitzingów pracowało około 65 rodzin, zamieszkałych w dworskich czworakach. Pod koniec XIX wieku corocznie budowany był dwurodzinny dom z całym zapleczem (kuchnia, dwie izby, piwnica, obora, kurnik, drewutnia). W czasie nawału rolniczych prac (sianokosy, żniwa, wykopki) rodzina Klitzingów sprowadzała robotników sezonowych z Galicji, którym wystawiono specjalny dom, tzw. „Schnitterkazerne” – koszary dla żniwiarzy. Budynek ten nazywany jest „belwederem”. Warto podkreślić, że dla 20 robotników sezonowych przyjeżdżał do Sosen niemiecki, katolicki kapłan, którego gościnnie przyjmowano także w pałacu (zob. CzNadwartą s. 101). Po wojnie lasy Klitzingów zostały przejęte przez Lasy Państwowe, a połacie ziem przez Państwowe Nieruchomości Ziemskie, potem przez PGR, który specjalizował się w hodowli owiec, trzody chlewnej i sadownictwie. W latach 80. wybudowano w Sosnach trzy bloki, wyposażone w wodociągi i kanalizację z oczyszczalnią ścieków. Po likwidacji PGR-ów majątek przeszedł w ręce pracowników, a następnie został sprywatyzowany. Powstanie w Sosnach w 2007 roku Koła Gospodyń Wiejskich, z przewodniczącą Marią Pawlak i współpracą z J. Marciniak stało się impulsem do ożywienia życia społecznego i kulturalnego miejscowości. W Sosnach znajduje się odlewnia wyrobów z metali kolorowych p. Ryszarda Sucheckiego (od 1985) oraz ośrodek wypoczynkowy p. Mariana Piątkowskiego W miejscowości Sosny nie ma kościoła. Ze względu na bliskość Dzieduszyc Starych, mieszkańcy Sosen mogą uczestniczyć we Mszy św. w tej miejscowości. Sosny obecnie liczą 322 mieszkańców.